Çatı Şekilleri

Çatı; bir binayı üstünden etkileyen yağmur, kar, rüzgâr, sıcak ve soğuk gibi dış etkilerden korumak üzere binanın en üstünde inşa edilen yapı elemanıdır. Üzerine gelen suları bekletmeden akıtabilmesi için çatı yüzeyi meyilli olarak yapılır. Bu meyil çatının yapıldığı yerin iklimine, kullanılacak çatı örtü malzemesinin cinsine ve binanın görünüşüne göre değişir.

Çatılar yapıldıkları malzemenin cinsine göre ahşap, çelik ve betonarme olmak üzere üç kısma ayrılır. Bir çatının yapımında bu malzemelerden iki ya da daha fazlası kullanılıyorsa esasını teşkil eden ve çatının taşıyıcı sistemini oluşturan malzemenin ismini alır.

Çatılar meyilli yüzeylerin şekil ve sayısına göre isim alır. Çatı yüzeylerini
sınırlandıran hatlar ve isimler aşağıdaki şekilde gösterilmiştir.

Çatı Çeşitleri

Çatı şekilleri binaların özelliklerine göre farklı olabilir ise de genel bir sınıflandırma ile aşağıdaki isimlerle gruplandırılabilir:

• Sundurma (tek satıhlı) çatı
• Beşik (çift satıhlı) çatı
• Kırma çatı
• Kelebek çatı
• Mansart çatı
• Şet (testere dişli) çatı
• Kule çatı
• Kubbe çatı
• Silindir çatı
• Sivri çatı
• Fenerli çatı

Sundurma (Tek Satıhlı) Çatı

Tek tarafa akıntısı olan bir çatıdır. Genişliği az olan binalarda ve bir binaya veya duvara yaslanan alçak binalarda yapılır.

Beşik ( Çift Satıhlı) Çatı

İki tarafa akıntısı olan çatı şeklidir. İki meyilli yüzeyin eğimi aynı ise mahya binanın dar kenarlarının ortasından alınarak tertiplenir. Binanın dar kenarlarında kalkan duvar olup çatı meyiline göre yapılır.

Aşağıdaki şekilde iki farklı beşik çatının ön ve üst görünüşleri verilmiştir. Soldaki şekilde (a) meyilli yüzeylerin eğimi aynı olduğundan, mahyası bina dar kenarına ortalı, sağdakinde (b) ise meyilli yüzeylerin eğimi farklı olduğundan mahyası bina dar kenarına ortalı olmayan bir beşik çatı modeli görmektesiniz.

Kırma Çatı:

Çatının, üzerine yapıldığı binanın kenarları kadar meyilli yüzeyleri olan çatılardır.  Kırma çatılarda su akıntısı meyilli yüzeylerin sayısıncadır.

Beşik ve kırma çatılar sadece dikdörtgen kesitli binalarda uygulanmaz. Birden fazla kare veya dikdörtgen şeklindeki çatının bir araya gelip düzenlenmesiyle de oluşabilir. Sık karşılaşılan bu çatılara birleşik (mürekkep) çatılar da denilebilir. Birleşik çatılar beşik veya kırma çatı şeklinde düzenlenebilir.

Kelebek Kanatlı Çatı

İki tarafa ve içe akıntılı olan bu çatı yüksekliğin fazla olması istenmeyen binalarda yapılır. İki meyilli yüzeyin arasındaki dere ortadan kenarlara doğru meyillendirilir ve suyun akıtılması kolaylaştırılır.

Mansart Çatı

Çatı katı yapılması istenilen binalarda çatının meyilli olan yüzeyleri kırılarak tertiplenir. Mansart çatılar beşik, yarım kalkanlı ve kırma olmak üzere üç şekilde yapılır.

Şet (Testere Dişli) Çatı

Atölye, fabrika ve hangar gibi genellikle endüstriyel binalarda, yandan ışık ve havalandırmanın yeterli olmadığı durumlarda üstten ışık almak amacıyla yapılırlar. Testere dişli çatılarda yüzey eğimleri farklı olur.

Fenerli Çatı

Büyük açıklıklar üzerine yapılan ahşap veya çelik çatılarda bina iç bölümünün içten aydınlatılması ve havalandırılması için yapılır. Fenerli çatı beşik ve kırma çatı şeklinde tanzim edilirler.

Sivri ( pavyon veya mahturi ) Çatı

Kare, düzgün çokgen veya daire kesitli binalarda yapılır. Çatı meyilli yüzeyleri düz veya kavisli olarak bir noktada birleştirilir.

Silindir Çatı

Planı dikdörtgen şeklinde olan yapılarda uygulanan bir çeşit çatı şeklidir.

Kubbe Çatı

Planı daire, düzgün çokgen olan alanlar üzerine inşa edilen bu çatılar genellikle cami, hamam, tarihi binalar vb. yapılarda karşımıza çıkmaktadır. Genellikle betonarme veya kargir olarak yapılır.

Kule Çatı

Binanın ebatları küçük, buna karşılık yüksekliği fazla olduğunda kule çatı yapılır. Bu tür çatılarda estetik çok önemlidir. Saat kuleleri, cami ve kilise minareleri ve bazı tarihi çeşmelerin çatıları bu cinstendir. Bu çatılarda makas bulunmadığı için çatı ortasında bir dikmeye mertekler çakılarak çatının taşıyıcı kısmı meydana getirilir.

Kaynak: İnşaat Teknolojisi Çatı Çizimi-1, Megep